Blog - Muzikaliseer je les of training!
 
Wil je op de hoogte gebracht worden van nieuwe blogs en/of vlogs? Vul dan het contactformulier in.

De samenbindende kracht van muziek - Muzikaliseer je les #7 - donderdag 6 juni 2019

Naar muziek luisteren heeft niet alleen effect op het individu, maar ook ook grote sociale effecten! In zijn boek ‘Musicofilia’ zegt Oliver Sacks dat muziek in oeroude tijden waarschijnlijk de belangrijke rol had om mensen samen te brengen en te binden. Deze ‘oerrol’, zegt hij, is tegenwoordig tot op zekere hoogte verloren gegaan, met een speciale klasse van vertolkers en componisten aan de ene kant en luisteraars aan de andere kant. Maar bij een concert of muziekfeest kun je die sociale activiteit, de collectieve opwinding en bindende kracht van muziek, heel goed opnieuw beleven.  "Die verbinding komt tot stand door ritme – niet alleen gehoord, maar bij alle aanwezigen op dezelfde manier geïnternaliseerd. Ritme verandert toehoorders in deelnemers, maakt luisteren actief en motorisch en synchroniseert de hersenen en geesten (en, omdat muziek altijd met emotie verweven is, de ‘harten’) van allen die meedoen. Het is bijzonder moeilijk om afstandelijk te blijven, weerstand te bieden aan de aantrekkingskracht van het zingen of dansen.” [1]

 

 
De gemeenschapservaring die muziek bewerkt, vervolgt de schrijver, lijkt ”in zekere zin een ware verbintenis of ‘paring’ van zenuwstelsels te zijn, een ‘neurogamie’”[1]. Het kan bijna niet anders of deze ‘samenbindende eigenschappen’ van het collectief luisteren naar muziek kunnen een rol krijgen bij het muzikaliseren van je les of training. In dit artikel een verkenning aan de hand van twee persoonlijke voorbeelden uit mijn trainingspraktijk.
 
Muzikaliseren vanuit de bindende kracht van muziek
 
Muziek helpt om je leerlingen of cursisten op één (emotionele en energetische) lijn te krijgen. ‘Elkaar aanvoelen’ breekt het ijs en geeft een veilige bedding. Super belangrijk in een training of les, want als je je veilig voelt laat je meer van jezelf zien, ben je minder bang om fouten te maken en ontstaat een ideale, ‘open’ en sociale leersfeer. Deze dimensie van muzikaliseren vraagt van jou als docent of trainer méér dan het opzetten van ‘mooie muziek’. Je moet proberen om die muziek met het thema en de context van de les te verbinden. En: je moet het ook dúrven.
 
Ik heb mezelf bijvoorbeeld moeten overwinnen om al meteen bij de kennismaking in een groep muziek te gebruiken. Het is namelijk niet de norm. Ik voel me daar kwetsbaar in. Nog steeds eigenlijk. Maar ik kan inmiddels niet anders zeggen dan: zet de stap, doe het! Je zult zien het werkt!
 
Voorbeeld 1: Interculturele communicatie
 
Een voorbeeld van een workshop interculturele communicatie afgelopen december. Deelnemers uit heel Europa die in een project gaan samenwerken. Ik heb een lijst met doelen van mijn opdrachtgever die ik in mijn korte presentatie moet bereiken. Altijd wat spanning bij de deelnemers, zeker ook bij mij. Ieder stelt zich kort voor. Daarna laat ik de mensen een ballon kiezen, opblazen en dichtknopen. Ik vraag de deelnemers: houd de ballon in de lucht op de maat van de muziek. Ik speel het nummer ‘don’t worry, be happy’ van Bobby McFerrin af.  
Wat dan gebeurt is eigenlijk verbazend, maar zo fijn om te zien. Mensen worden speels, want probeer maar eens ritme te houden met een ballon! Net als je denkt dat het goed gaat vliegt die iets te ver weg en raak je uit balans, bots je half tegen een ander, valt je ballon én die van de ander. Ernstig? Nee, ontwapenend! De lach zit dichtbij want het lied ademt lichtheid en humor. "Don’t worry be happy”.
 
Als men er wat gevoel voor heeft gekregen geef ik de deelnemers de opdracht om in tweetallen één ballon hoog te houden, vervolgens in viertallen, etc. Totdat iedereen samen, om beurten een tik gevend, één ballon hooghoudt. De aanvankelijke formaliteit die de groep leek te kenmerken verdwijnt als sneeuw voor de zon! Na een paar minuten is de groep, inclusief mijzelf, op elkaar afgestemd, meer zorgeloos geworden, klaar om het onderwerp ‘cross culturele samenwerking in projecten’ inhoudelijk te gaan verkennen. Ik dacht vooraf: zou dit wel kunnen? Zou men dit niet te kinderachtig vinden? Wat bleek bij de evaluatie: niets dan lof over deze start [2].
 
Dit was een voorbeeld waar de mensen gezamenlijk luisteren én bewegen. Niet zozeer dansen, want daar liggen vaak wat weerstanden, vooral wanneer mensen elkaar niet kennen. Dat maakt die ballon in mijn ervaring zo ideaal. Door het bewegen (op de maat) ontstaan extra afstemming en plezier.
 
Voorbeeld 2: Pensioen in Zicht
 
Een ander voorbeeld. Een cursus pensioen in zicht van Essenburgh Training en Advies voor mensen die aan de vooravond van hun pensioen, met hun partner, stil staan bij dit bijzondere overgangsmoment in hun leven. De deelnemers zijn vol levenservaring en frisse eigenwijsheid, hebben deels dezelfde vragen, maar zijn vaak op zoek naar andere antwoorden. Ze kennen elkaar niet, maar zitten dezelfde levensfase en kunnen dus veel aan elkaar hebben. Voor mij als trainer is daarom het creëren van de juiste bedding belangrijker dan het ‘geven van pasklare antwoorden’. Die antwoorden ontstaan vooral via de uitwisseling van onderlinge ervaringen en voornemens. Ik ben slechts de begeleider van dat proces, een soort gastheer eigenlijk.
 
Net als in het vorige voorbeeld is ook hier is de kennismaking van belang, omdat die veiligheid en openheid brengt. Dit is wat ik daarbij chronologisch voor me zag: Men komt aan en drinkt samen koffie in het sfeervolle kasteel De Essenburgh. Ik kom binnen, stel mezelf voor, geef iedereen een hand en ga de mensen voor naar de cursusruimte. Wanneer iedereen zit en zijn of haar naam op het naambordje heeft opgeschreven pak ik mijn gitaar en zing ik het lied ‘De gasten’.
 
De gasten (vrij vertaald uit 'The guests' van Leonard Cohen)
 
 
  En één voor één komen ze aan
openhartig, voorzichtig of fier
de gasten, waar dan ook vandaan
op doortocht zijn ze hier.
 
En niemand weet wat de avond brengt
en niemand weet welke wijn men schenkt
en o, mens, medegast, lotgenoot, reisgezel
medemens, o, wat brengt je hier?
 
En sommigen zijn opgewekt
maar ieder draagt zijn last
en welkom, welkom klinkt een stem
wees welkom waarde gast!

 
Zo, met mijn vertaling van ‘The Guests’ van Leonard Cohen, zou ik hen welkom heten. Ook hier dacht ik vooraf: is dit wel handig? Verlies ik mijn autoriteit niet als ik dit zing? Misschien denken ze wel dat ik hen niet serieus neem? Ook hier klopten mijn angstbeelden niet. Ook hier maakt men tijdens de evaluatie expliciet duidelijk hoe het lied – dat ik op gepaste tijden laat terugkomen met steeds een nieuw couplet er bij – bijdraagt aan de sfeer, de bedding, de openheid. En dat is ook wat ik zelf voel. Gaandeweg geeft het lied herkenning, zingen sommigen het refrein zelfs mee. Ze worden niet alleen gastvrij ontvangen in kasteel De Essenburgh, maar zijn ook gasten op doortocht: gasten die ergens vandaan komen en ergens heen gaan. Dat gezamenlijk besef wordt onontkoombaar geeft de cursus diepgang.
 
Dit is een voorbeeld waar mensen dus niet bewegen, maar waar de tekst en de herhaling daarvan een extra dimensie toevoegen, als een rode draad. Elk belangrijk cursusonderdeel krijgt een couplet.
 
 
Samenvatting. Voor meer informatie zie whitepaper [3]
 
Conclusie en tips
 
De mindmap hierboven vat het geheel samen. In het eerste voorbeeld ontstaan lichtheid, humor en binding. Bij het tweede voorbeeld ontstaat er een gevoel van welkom, en later in de cursus kameraadschap, een gevoel van gezamenlijke bestemming. Deze gedeelde emotionele beleving versterkt het ‘elkaar aanvoelen’,  de openheid, de saamhorigheid.  In het algemeen kun je bindende kracht van muziek goed gebruiken in je les. Daarbij is enige creativiteit vereist in het zoeken naar passende muziek en eventueel daarbij horende beweging. Je moet omdenken. Ga ervan uit dat het kan. Als je van muziek houdt, dan vind je wat als je zoekt. Misschien is een vorig artikel [link blog met liedjes] een goede inspiratiebron? Het is daarna vooral een kwestie van durven! En heb je een concrete vraag? Leg me die voor! Met vragen kun je sowieso terecht tijdens de workshop die ik op 19 juli geef.
 
Achtergrondinformatie en noten
 
[1] Oliver Sacks (2007) Musicofilia, Verhalen over muziek en het Brein Amsterdam: Meulenhoff. Tweede druk. Citaten te vinden op p 229
[2] Juist bij de kennismaking kan muziek een belangrijke rol vervullen, omdat het de ontwikkeling van het groepsgevoel sneller vergroot dan andere gezamenlijke activiteiten. Dit staat bekend als het ‘ijsbreker-effect’van muziek. Het gaat dan om een groep waarvan de mensen elkaar nog niet kennen. (Scherder, 2017, Singing in the brain Amsterdam: Athenaeum, p 161).
[3] Voor meer achtergrondinformatie en het complete didatische kader: zie mijn whitepaper.

Reacties:

Er zijn nog geen reacties op dit bericht geplaatst.


Reageren:

Anti-spam 8 + negen = (antwoord in cijfers invullen!)


Terug naar de vorige pagina >